Jongeren kijken sneller en langer naar populaire dan naar onpopulaire klasgenoten

Movie still Mean Girls (2004)

​Een veelvoorkomende scene in elke willekeurige high school movie: Een groep populaire studenten loopt door de school als Mozes door de rode zee. De andere studenten gaan opzij en kijken de groep in volle bewondering na. Is dit alleen een mooi filmbeeld? Of zit er een kern van waarheid in?
 
Collega’s van de Radboud Universiteit Nijmegen hebben dit onderzocht onder 122 Nederlandse jongeren in de leeftijd van 10 tot 12 jaar. In elke deelnemende klas hebben ze eerst in kaart gebracht welke 2 klasgenoten het meest en welke 2 klasgenoten het minst populair waren. Dat deden ze door alle klasgenoten hun meest en minst populaire groepsgenoten te laten nomineren.
 
Daarna lieten de onderzoekers de deelnemende jongeren plaatsnemen achter een computer. Er verschenen dan kort (2 seconden lang) twee foto’s van klasgenoten. Daar zat steeds één foto van een populaire en één foto van een onpopulaire klasgenoot bij. Dit waren steeds allebei meisjes of juist allebei jongens.
 
Met eye-tracking software werd bijgehouden naar welke foto de jongeren het langst keken en ook naar welke foto ze het eerst keken. Dus er werd niet alleen onderzocht voor wie de jongeren het meeste aandacht hadden (naar wie ze het langst keken), maar ook naar wie hun onbewuste aandacht uitging: naar wie ze keken als eerste reflex.  
 
Jongeren kijken sneller en langer naar populaire dan naar onpopulaire klasgenoten
 
De onderzoekers vonden dat jongeren langer keken naar hun populaire klasgenoten, maar ook dat ze als eerst keken naar populaire klasgenoten. Dus er was een onbewuste voorkeur voor de persoon met de meeste status. Dit komt overeen met eerder onderzoek onder jongvolwassenen (Foulsham et al., 2010). Meisjes hadden meer aandacht voor populaire jongens dan voor populaire meisjes. Jongens maakten geen onderscheid naar geslacht in hun focus op de populaire klasgenoten.
 
Op zoek naar een verklaring voor het gevonden effect werd vervolgens onderzocht wat de rol  was van aantrekkelijkheid en van de mate waarin klasgenoten aardig werden gevonden (‘likeability’). Er werd inderdaad iets meer gekeken naar aardige klasgenoten, maar aantrekkelijkheid bleek niet uit te maken.
 
Populaire klasgenoten kijken zelf het meest!
 
Volgens de standaard scene in high school movies zijn het vooral de minderbedeelden, de ‘nobodies’, die populaire leeftijdsgenoten nastaren. Maar dit blijkt niet helemaal te kloppen.
 
De onderzoekers hebben namelijk ook gekeken naar de status van de jongeren die achter het computerscherm zaten. Wat bleek? De jongeren die zelf meer populair waren, keken over het algemeen langer naar hun mede-populaire klasgenoten dan de jongeren met een lagere status. Dit zou kunnen komen doordat populaire jongeren (1) meer selectief kunnen zijn (ze hebben meer te kiezen); (2) meer bezig zijn met status behalen en andere populaire klasgenoten zien als manier om meer status te krijgen of hun huidige status te behouden; (3) hun concurrentie (andere statushouders) in de gaten proberen te houden.
 
Waarom kijken we meer naar populaire personen?
 
Status trekt aandacht. Dit geldt niet alleen voor jongeren, maar ook voor kleuters, volwassenen en apen. Een verklaring hiervoor is dat sociaal dominante groepsleden vaak controle hebben over fysieke en sociale bronnen (de alfa aap bepaalt wie er als eerste eten krijgt) en dat het daarom slim is om hen in de gaten te houden.
 
Meer weten?
 
Lansu, T.A.M., Cillessen, A.H.N., & Karremans, J.C. (2014). Adolescents’ selective visual attention for high-status peers: The role of perceiver status and gender. Child Development, 85(2): 421-428.